Zielony Stambuł: Etnobotanika na Obrzeżach Metropolii

Mieszkam w metropolii: mieście-gigancie rozrastającym się dzień po dniu we wszystkie strony, zamieszkałym przez ponad 16 milionów ludzi. Miasto-gigant cierpi na betonozę: wchłania niemal wszystko, co zielone, transofmuje zielone w szare, miękkie w twarde i kanciaste, a żywe w martwe. Mimo to, zieleń wyrasta wszędzie tam, gdzie choć na chwilę przycichnie ludzka potrzeba „sprzątania” i „czyszczenia”, pielęgnowania betonu i marmuru. Rośliny dosłownie wpychają się pomiędzy płyty chodników, wyrastają na krawędziach ulic i w szczelinach ścian, a drzewa figowe, słynące z długich i niezwykle silnych korzeni, znajdują okruszki ziemi i krople wody wewnątrz betonowych płyt, dróg i ścian (Fot. 1).

Drzewko figowe wyrastające w przestrzeni
pomiędzy marmurem i betonem

Jako że od jakiegoś czasu interesuję się roślinami w przestrzeni miejskiej, a także szeroko pojętą etnobotaniką, czyli tradycyjnym użytkowaniem roślin w różnych celach, w tym konsumpcji i leczenia, gromadzę na ten temat etnograficzny materiał. Rozmawiam, wypytuję, obserwuję, robię zdjęcia, krótkie filmy i staram się „zauważać” (Tsing, 2015*) rośliny. Szwędając się od ponad dekady po Stambule miałam wiele okazji do zaobserwowania miejskich zbieraczek – gdyż najczęściej są to kobiety – przemieszczających się poza królestwo betonu w poszukiwaniu różnych roślin. To właśnie tam, na krawędziach miasta, na pograniczach, w przestrzeniach pomiędzy rośliny występują o należne im terytorium, a w relacjach pomiędzy roślinami i ludźmi pojawia się przestrzeń na praktyki etnobotaniczne.

---

Jak Obcy aktywuje „My” kontra „Wy”: co się dzieje na pograniczu?

Dziś 1 listopad, dzień sprzyjający refleksjom z pogranicza życia i śmierci. Dzisiejszy wpis nie będzie o Turcji, a przynajmniej nie będzie Ona główną bohaterką. Będą nimi Ludzie z Lasu, w intencji których niektórzy w Polsce zapalają dziś na cmentarzach znicze. Będzie też o chaosie informacyjnym, polaryzacji i podziałach. Zapraszam.

Od jakiegoś czasu staram się śledzić sytuację na polsko-białoruskiej granicy. Nie jest to łatwe. W rozdźwięku informacyjnym można się zagubić.

„Czy się nie bałaś?” Stereotypy, Orientalizm i szczypta prawdy o nas samych

Mówi się, że nie ma głupich pytań: są jedynie głupie odpowiedzi. Jednak czy zadawanie pytań zawsze świadczy o chęci dowiedzenia się, ciekawości, zmierzaniu ku mądrości? Ten wpis będzie o tych pytaniach, które tylko udają, że są pytaniami, a tak na prawdę zawierają w sobie przeświadczenia, wierzenia i gotowe odpowiedzi. Niekoniecznie niewinne, nie zawsze „miłe”, pokazują prawdę o nas samych.

Jedno z takich pytań, które co najmniej większość Polek związanych z mężczyznami z Turcji słyszała choć raz, brzmi: „czy nie bałaś się? (związać z Turkiem/wyjechać do Turcji/wyjść za mąż w tym kraju).

Stambulskie przysmaki: simit i kaymak

Simit simitowi, a kaymak kaymakowi, nierówny. Raz na jakiś czas przychodzi ten dzień, kiedy mam ochotę na dobry, tłusty simit i na jeszcze tłustszy kaymak (czyt. kajmak). Podczas stambulskich śniadań kremowy, gęsty kaymak często podaje się polany miodem. Jest to jeden z najbardziej tłustych, najsłodszych śniadaniowych przysmaków, ale dużo zdrowszy od przesłodzonych cukrem dżemów lub średniej jakości margaryn.

Kiedy sięgam po simit, wybieram jeden z lepszych, a o to w Stambule, wbrew pozorom, niełatwo.

Podróże Bosforem

Na pytanie, jak mi się mieszka w Stambule, odpowiadam często, że jest to relacja oscylująca pomiędzy zachwytem i wyczerpaniem, miłością i zniechęceniem, przyjemnością i cierpieniem. Kiedy stoję w korkach, starając się złapać oddech w zatłoczonym dolmuşu; kiedy przemykam ulicą starając się przedrzeć przez kłeby dymu papierosowego; kiedy wdaję się w kolejną dyskusję na temat nadużywania plastikowych torebek, wyrzucania śmieci na ulicę… to myślę wtedy: co ja tutaj jeszcze robię? W takich momentach, kiedy czuję, że już nie mogę, że już nie lubię, wybieram się w podróż Bosforem.

Jedzenie, polityka, a może korki? o czym (nie)myślę przed powrotem do Turcji

Już za chwilę, po prawie rocznym pobycie tu i tam, stęskniona wracam do Stambułu. Powroty bywają różne i ten z pewnością będzie wyjątkowy. Jak każdy poprzedni. Czekają na mnie kot i kwiatki, książki i bibeloty. Nie mogę się doczekać smaku świeżych, ciemno fioletowych fig, których sezonem jest przełom sierpnia i września. Rozpływam się na myśl o ciemnych oliwkach, aromatycznych warzywach, herbacie serwowanej w małych, zgrabnych szklaneczkach. Jedną z pierwszych rzeczy, którą zrobię po powrocie, będzie pójście na dobre tureckie śniadanie. Kto nie skosztował, ten nie uwierzy, że można się prawdziwie stęsknić za śniadaniem! Poza jedzeniem i klimatem jest kilka obszarów życia codziennego, nad którymi zastanawiam się myśląc o powrocie do Turcji. Oto kilka z nich:)

#Polityka Stambuł ma nowego burmistrza, który (dwukrotnie!) wygrał w wyborach z kandydatem nadal rządzącej partii, AKP, która zarządzała tym miastem przez wiele minionych lat. Jedną z najświeższych i wywołujących spory entuzjazm (lub krytykę) wiadomości jest ta,

Raporty Zdrowia a Bio-Polityka: ekonomia i zarządzanie ciałem migranta/ki

Pod koniec maja wprowadzono nowe wymagania odnośnie wszystkich kategorii pozwolenia na pobyt (włącznie z tzw. rodzinnymi). Plik dokumentów niezbędnych do otrzymania lub przedłużenia pozwolenia wzbogacił się o zaświadczenie o niekaralności z obu krajów (w tym przypadku z Polski i z Turcji) oraz tak zwany Raport Zdrowia. Dowiedzieć się można o tym podczas wizyty w urzędzie ds. cudzoziemców lub z forów internetowych – informacji o nowych wymaganiach nie ma na żadnej oficjalnej stronie internetowej. Konieczność przedstawienia Raportu Zdrowia tłumaczy się nieformalnie dużym napływem uchodźców i migrantów i związanym z tym ryzykiem rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Jednak sposób, w jaki przeprowadzana jest procedura Raportu i w jaki póxniej wykorzystywane i udostępniane są dane, jest klasycznym przykładem biopolityki, posuniętej do stopnia, w którym ciało staje się przedmiotem państwowej kontroli, i w którym decyzje dotyczące intymnych proceców ciała podejmowane są przez urzędników.

Biopolityka, jak pisał Michel Foucault*,  jest wielopoziomową strategią służącą zrozumieniu mechanizmów, za pomocą których można zarządzać procesami życiowymi człowieka. Biopolityka może mieć na celu „pozytywny wpływ na życie”, służąc ochronie i powielaniu życia. Jednocześnie, jest strategią uprzedmiatawiania i poddawania życia i ciała kontroli i regulacjom. Wykorzystywana w celu kontroli, biopolityka może służyć stygmatyzacji, ograniczaniu wolności, a „zarządzanie życiem” może szybko przerodzić się w jego nadużywanie i wykorzystywanie.

Ostatnie chwile przedwyborcze: Wybory 2018

Już jutro obywatele Turcji mieszkający w swoim kraju pójdą zagłosować w wyborach prezydenckich (wybory za granicą odbyły się w tygdniu). Wyborcy zadecydują nie tylko o tym, kto zostanie prezydentem, ale też o tym, czy przywrócony zostanie system parlamentarny, co obiecuje zgodnie opozycja. Wśród głównych rywali obecnego prezydenta Turcji Recepa Tayyipa Erdogana znajdują się: Meral Aksener z nowopowstałej partii IYI, która została utworzona po oddzieleniu się od nacjonalistycznej MHP; kandydat z ramienia CHP, Muharrem Ince, przebywający w więzieniu reprezentant kurdyjskiej partii CHP; oraz przedstawiciej religijnej partii Saadet, Temel Karamollaoglu. W ciągu ostatnich tygodni opozycja uzyskała ogromne poparcie. Nowo powstała partia IYI zgromadziła wielu byłych członków MHP, a w dzisiejszym wiecu zwołanym w Stambulskiej dzielnicy Maltepe przez Muharrema Ince wzięło udział około pięciu milionów ludzi.

Dzień Społeczności Wyszehradzkiej w Stambule

Otrzymałam dziś wiadomość od Konsulatu Generalnego w Stambule o nadchodzących obchodach Dnia Społeczności Wyszehradzkiej. Szczegóły poniżej:

„Stowarzyszenie Polonii w Stambule wraz z partnerami zaprasza na Dzień Społeczności Wyszehradzkiej.
Obchody odbędą się 5 listopada 2017 roku (przyszła niedziela) w godzinach od 12 do17 w Węgierskim Centrum Kultury.

W programie warsztaty taneczne i kulinarne oraz interaktywne zabawy.

12:00 otwarcie, powitanie gości
12:15 – 13.15 warsztaty taneczne dla dzieci
12:15 – 13.15 warsztaty gotowania – kuchnia polska
13:15 – 14:00 degustacja przy wspólnym stole
14:00 – 15:00 warsztaty teatralne dla dzieci
14:00 – 15:00 warsztaty gotowania – kuchnia czeska, słowacka i węgierska
15:00 – 15:20 degustacja
15:20 – 16:30 warsztaty recyklingu- tworzenie szafek na książki do Biblioteki wyszehradzkiej

Dzień Społeczności Wyszehradzkiej jest częścią projektu Central European – Turkish Culture Festival.”